จิปาถะ
นิทานเรื่องความโลภ
1. เรื่องลิงโง่
กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้ว พระโพธิสัตว์เกิดเป็นอำมาตย์ผู้สอนธรรมแก่พระเจ้าพรหมทัต วันหนึ่งในขณะที่พระราชาตั้งค่ายอยู่ ณ สวนหลวง พวกทหารได้นำถั่วดำซึ่งเป็นอาหารม้ามาใส่ไว้ในรางอาหาร มีลิงตัวหนึ่งไต่ลงมาจากต้นไม้ แอบฉวยถั่วดำจากรางใส่ปากจนเต็มปาก เท่านั้นยังไม่พอกับความโลภ ยังใช้มือหนึ่งกำถั่วจนเต็มมือไต่กลับขึ้นไปอยู่บนกิ่งไม้เพื่อจะได้นั่งกินถั่วดำให้สบายอารมณ์ แต่บังเอิญถั่วดำเม็ดหนึ่งหลุดจากมือ มันได้ทิ้งถั่วดำที่อยู่ในปากและที่อยู่ในมือทั้งหมด กระโดดลงมาเพื่อหาถั่วดำเม็ดนั้น เมื่อหาไม่พบก็ไต่กลับขึ้นไปด้วยความเสียดายนั่งหงอยเหงาอยู่บนกิ่งไม้
พระราชาทอดพระเนตรเห็นพฤติกรรมทั้งหมดของลิง ได้ตรัสถามพระโพธิสัตว์ว่า
พระราชา : “ลิงมันทำอะไรท่านอำมาตย์”
พระโพธิสัตว์ : “ขอเดชะ ลิงโง่ตัวนั้น มันไม่มีปัญญา โยนถั่วดำทั้งหมดทิ้งเพื่อถั่วดำเพียงเม็ดเดียว เปรียบดังผู้โง่เขลา มองไม่เห็นประโยชน์ส่วนมาก มองเห็นแต่ประโยชน์ส่วนน้อยจึงเป็นเช่นนี้” แล้วกล่าวเป็นคาถาว่า
“ข้าแต่พระราชา พวกเราก็ดี ชนเหล่าอื่นก็ดีที่มีความโลภจัด จะเสื่อมจากประโยชน์ส่วนมากเพราะประโยชน์ส่วนน้อย เหมือนลิงเสื่อมจากถั่วดำทั้งหมดเพราะถั่วดำเมล็ดเดียวแท้ๆ” dhammathai.org/chadoknt/chadoknt214.php (26 ตค.57)
ที่เล่ามานั้นปรับมาจากเรื่องลิงโง่ใน กฬายมุฏฐิชาดก

2. เรื่องหมากับเงา
นิทานชาดกเรื่องลิงโง่นี้มีความคล้ายคลึงกับนิทานอีสปเรื่องหมากับเงา เรื่องมีอยู่ว่า มีหมาใหญ่ตัวหนึ่ง แย่งชิ้นเนื้อมาจากหมาเล็ก แต่กลัวหมาอื่นจะมาแย่ง จึงคาบชิ้นเนื้อเดินเลี่ยงไปถึงสะพาน พอดีเหลือบไปเห็นชิ้นเนื้อในปากของหมาที่เป็นเงาตัวเองในน้ำ เห็นว่ามีขนาดใหญ่กว่า ด้วยความโลภ จึงปล่อยชิ้นเนื้อในปาก กระโดดลงไปแย่งชิ้นเนื้อที่เป็นเงา สุดท้ายก็ขึ้นจากน้ำมาด้วยความเสียดายนั่งหงอยเหงาอยู่ริมฝั่ง

3. เรื่องนางแต้ม
นิทานทั้งสองเรื่องที่กล่าวมานั้น เป็นเรื่องของความโง่เขลา ขาดปัญญา และความโลภ เรื่องแรกลิงโง่ทิ้งถั่วดำในปากและในมือ เพราะเห็นแก่ถั่วดำเม็ดเดียว ส่วนหมาโง่ ทิ้งเนื้อในปากเพราะเห็นว่าเป็นเนื้อชิ้นเล็ก กระโดดลงไปแย่งเนื้อชิ้นใหญ่จากหมาที่เป็นเงาของตนเอง

ส่วนนิทานเรื่องที่ 3 คือ เรื่องนางแต้ม เป็นเรื่องของความโง่เขลา ขาดปัญญาและความโลภ เช่นเดียวกัน แต่โลภ เพราะอยากได้มากๆ ทั้งประโยชน์ส่วนใหญ่และประโยชน์ส่วนน้อย เพียงเพื่อประโยชน์ตนเอง ประโยชน์ของญาติพี่น้องและพวกพ้อง ใช้กลอุบายทุกอย่างเพื่อแสวงหาประโยชน์อย่างแยบยล สำหรับนางแต้ม รับรองได้เลยว่า ไม่ว่าเศษเนื้อข้างเขียงหรือถั่วดำเม็ดเดียวก็ไม่ยอมให้กระเด็นไปให้พวกอื่นอย่างเด็ดขาด เอากับแม่ซิ
….