พระหูยาน กรุวัดราชบูรณะอยุธยา

รศ.วิสุทธิ์ ภิญโญวาณิชกะ / วิทยา ปั้นแพทย์

ในบรรดาวัดเก่าทั้งในเกาะเมืองและนอกเกาะเมืองพระนครศรีอยุธยาที่มีอยู่เป็นจำนวนนับร้อยวัดนั้น วัดที่มีพระมหาธาตุเจดีย์ เช่น วัดพุทไธสวรรย์ วัดมหาธาตุ วัดราชบูรณะ ฯลฯ นั้น จะพบว่าภายในองค์พระมหาธาตุเจดีย์ จะมีกรุ ซึ่งภายในกรุ นอกจากจะบรรจุพระบรมสารีริกธาตุและเครื่องบูชา เช่น แก้วแหวนเงินทองแล้ว ยังได้บรรจุพระพิมพ์ไว้เป็นจำนวนมากอีกด้วย

ปรางค์วัดราชบูรณะ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา 2518

วัดที่ปรากฏว่าได้พบพระพิมพ์มากมายมหาศาล เป็นจำนวนกว่าแสนองค์ในกรุปรางค์ ได้แก่วัดราชบูรณะซึ่งตั้งอยู่ฟากตะวันตกของถนนชีกุน ภายในเกาะเมืองพระนครศรีอยุธยา

วัดนี้สมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ 2 (เจ้าสามพระยา) เป็นผู้สถาปนาขึ้นเมื่อปีมะโรง พ.ศ. 1967 เพื่อเป็นการระลึกถึงพระเชษฐาธิราชทั้งสองพระองค์ คือเจ้าอ้ายพระยาและเจ้ายี่พระยา ที่ทรงกระทำยุทธหัตถีกัน และสิ้นพระชนม์ทั้งคู่ พระองค์ซึ่งเป็นอนุชาได้สืบราชสมบัติต่อมา จึงได้ทรงสร้างสถูปขึ้น 2 องค์ ตรงบริเวณที่กระทำยุทธหัตถี และทรงสร้างวัดราชบูรณะขึ้นในบริเวณที่ถวายพระเพลิงพระบรมศพ และเพื่อให้เป็นวัดที่สมบูรณ์แบบ พระองค์ได้สร้างพระมหาธาตุเจดีย์เพื่อบรรจุพระบรมสารีริกธาตุและสร้างโบสถ์วิหารอย่างงดงาม

ภายในองค์พระมหาธาตุเจดีย์ ซึ่งสร้างเป็นทรงปรางค์ ทรงโปรดให้ช่างสร้างเป็นกรุสี่เหลี่ยม กว้าง ด้านละ 1.40 เมตร ผนังกรุโปรดให้เขียนภาพจิตรกรรมฝาผนัง เรื่องอดีตพุทธ ทรงประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุ เครื่องบูชาที่เป็นเพชรนิลจินดา พระพุทธรูป มีทั้งพระพุทธรูปสมัยทวารวดี อู่ทอง อยุธยา และพระพิมพ์เนื้อชินกว่าแสนองค์

เมื่อคราวเสียกรุงครั้งที่ 2 ในปี พ.ศ. 2310 พม่าได้เผาเมือง พระบรมมหาราชวัง และวัดวาอารามเสียหายยับเยิน ในพงศาวดารกล่าวไว้ชัดเจนว่า “ ได้เกิดเพลิงไหม้ขึ้นที่ท่าทราย ไหม้ลามมาสะพานช้าง ข้ามมาติดป่ามะพร้าว ป่าโทน ป่าทอง ป่ายา จนถึงวัดราชบูรณะ วัดมหาธาตุ เพลิงได้ไปหยุดที่วัดฉัททันต์” ซึ่งนับเป็นความเสียหายอย่างใหญ่หลวงของวัดราชบูรณะในครั้งแรก

เท่านั้นยังไม่พอ ในราวปี พ.ศ. 2499-2500 นักลักลอบขุดกรุพระได้ทะลวงองค์พระปรางค์เข้าไปขนเอาสมบัติภายในกรุไปเป็นจำนวนมากหมายร้อยชิ้น รวมทั้งพระพิมพ์เนื้อชินจำนวนหนึ่ง จนกระทั่งในเดือนกันยายน พ.ศ. 2500 กรมศิลปากรได้เปิดกรุองค์ปรางค์วัดราชบูรณะ และจากการเปิดกรุครั้งนี้ ได้สร้างความตะลึงพรึงเพริดให้แก่ทั้งเจ้าหน้าที่กรมศิลปากรและประชาชนชาวไทยทั่วไป เนื่องจากได้พบพระบรมสารีริกธาตุ พระพุทธรูปบูชาทองคำและสำริด 389 องค์ และเครื่องทองเพชรนิลจินดาเป็นจำนวนมาก นอกจากนั้นยังได้พบพระพิมพ์เนื้อชินในสภาพสมบูรณ์น้บร้อยพิมพ์ มีจำนวนกว่าแสนองค์

สิ่งของที่เจ้าหน้าที่กรมศิลปากรเก็บขึ้นมาได้จากวัดราชบูรณะนี้รวมทั้งสิ้น 2121 ชิ้น เฉพาะของที่ทำด้วยทอง นาค เงิน และเพชรนิลจินดา มีน้ำหนักถึง 10,919.5 กรัม ส่วนของที่ยึดคืนได้จากคนร้ายนั้นมีราคาเฉพาะทองรูปพรรณ และค่าบำเน็จอย่างปานกลางก็มีราคาถึง 1,185,270. บาทแล้ว (นสพ พิมพ์ไทย 15 ตค.2501)

พระพุทธรูป เครื่องทอง ที่พบในกรุปรางค์วัดราชบูรณะ เป็นส่วนหนึ่งที่เหลือจากการลักลอบขุดของคนร้าย ก่อนที่กรมศิลปากรจะเปิดกรุ อันนับว่ามีมูลค่าที่ประเมินมิได้ หากว่าสมบัติล้ำค่าของชาติในกรุไม่ถูกคนร้ายแตะต้องมาก่อนแล้ว จะมีมากมายและมีค่ามหาศาลเพียงใด ก็เป็นสิ่งที่น่าจินตนาการเป็นอย่างยิ่ง

เนื่องจากได้พบพระพิมพ์ในกรุเป็นจำนวนมาก ทางราชการจึงได้นำพระพิมพ์แบบที่ซ้ำกันซึ่งมีเป็นจำนวนมากให้ประชาชนเช่าไปบูชา รายได้จากการเช้านั้นนำมาสร้างพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติเจต้าสามพระยาดังที่ท่านเห็นอยู่ในปัจจุบัน

กรุปรางค์วัดราชบูรณะเมื่อถูกเปิดแล้ว กรมศิลปากรได้ทำบันได เพื่อให้สามารถเข้าไปชมภาพจิตรกรรมฝาผนังในกรุได้

ส่วนพระพิมพ์กรุวัดราชบูรณะมีความเก่าแก่กว่า 500 ปี ในปัจจุบันสนนราคาเช่ายังอยู่ในระดับปานกลาง ที่มีราคาแพงก็เฉพาะบางพิมพ์ เช่น พระยอดขุนพล พระหูยาน เป็นต้น ทั้งนี้เพราะพระกรุวัดราชบูรณะมักมีขนาดใหญ่ บางพิมพ์ใหญ่มาก เป็นพระแผงก็มี

ส่วนพระพิมพ์ขนาดเล็ก ่นิยมกันมากมายหลายชนิด ในที่นี้ขอนำเสนอเพียง 1 ชนิด คือ พระหูยาน

พระหูยาน

พระหูยานนั้น ได้มีเกจิอาจารย์ทางพระเครื่องได้กล่าวถึงพุทธลักษณะ ตลอดจนจุดสังเกตสำคัญๆ ไว้ ดังนี้ คือ เป็นพระพุทธรูปางมาร วิชัยทรงสามเหลี่ยมสูง ประทับนั่งบนฐานกลีบบัว 5 กลีบ เป็นแบบบัวชั้นเดียวก็มี บัวสองชั้นก็มี พระเกศาทำเป็นเส้นขมวดอยู่ข้างบน บางแบบทำเป็นฝาละมีครอบ ด้านหลังพระเว้าเป็นแอ่งคล้ายกลายกล้วย ชนิดด้านหลังเรียบ เรียกว่าหลังต้นพุทธ โดยทั่วไปมี 3 ขนาด คือ ใหญ่ กลาง เล็ก

เนื้อพระหูยานส่วนใหญ่ทำด้วยเนื้อชิน ส่วนเนื้ออย่างอื่น เช่น เนื้อดิน พบแห่งเดียวที่วัดป่ามะม่วง สุโขทัย ส่วนเนื้อสำริดยังไม่เคยเห็น

คำว่าชิน คือแร่ตะกั่วชนิดหนึ่ง ยังไม่มีใครแยกธาตุดูว่ามีธาตุอะไรบ้าง ที่รู้ๆกันคือเป็นโลหะผสมจากหลายชนิด เช่น ตะกั่ว ดีบุก พลวง สีขาว เรียกว่าชินเงิน ส่วนชินเขียว บางท่านเรียกว่า ชินสังฆวานร เพราะสีไปตรงกับตะปูสังฆวานร คำว่าสังฆะ แปลว่าผู้ยิ่งใหญ่ วานรแปลว่าลิง คือสีคล้ายพญาลิงนั่นเอง
พระหูยานมี 3 ประเภท
1. ประเภทบัวชั้นเดียว มี 3 ขนาด คือ พิมพ์ใหญ่ พิมพ์กลาง และพิมพ์เล็ก (พิมพ์ใหญ่กว้างประมาณ 2.6 ซม. สูงประมาณ 5.6 ซม.)
2. ประเภทบัวสองชั้น มีขนาดเดียว
3. ประเภทพิมพ์พิเศษ มีลวดลายและเครื่องอลังการประกอบองค์พระ มีหลายแบบหลายขนาด แต่มีจำนวนน้อย หาชมได้ยากมาก

จุดสังเกตพระหูยานวัดราชบูรณะ

1. มุ่มมวยพระเกศาคล้ายมอญโพกผ้า มีสองลอน

2. พระกรรณข้างซ้ายปลายล่างยาวลงมาต่อกับสังฆาฏิ

3. มีเส้นพิมพ์แตกภายในร่องสังฆาฏิ

4. มีเส้นพิมพ์แตกสองเส้นขนานกันคล้ายเขี้ยวงูในซอกรักแร้ด้านซ้าย

5. มีเส้นพิมพ์แตกจากปลายฝ่าพระบาทขวาลงมาในแนวดิ่งขนขอบด้านล่าง

6. มีเส้นพิมพ์แตก จากนิ้วนางพระหัตถ์ขวาลงมาเชื่อมต่อกับกลีบบัวด้านซ้ายมือ

7. มีเส้นพิมพ์แตกขนานกับเส้นรัดปะคต

8.เนื้อล้นแม่พิมพ์ในซอกแขนด้านขวาองค์พระ

9.มีเส้นพิมพ์แตกระหว่างริมฝีปากกับปลายคาง

10. มีเส้นพิมพ์แตกจากกรอบพระพักต์ด้านซ้ายมือผ่านปลายคิ้วลงมาที่โหนกแก้มเป็นเส้นโค้ง

จากที่นำเสนอมา จะเห็นได้ว่า วัดราชบูรณะนั้นนอกจากจะมีความสำคัญทางประวัติศาสตร์อยุธยา ซึ่งนอกจากจะพบพระบรมสารีริกธาตุ และเครื่องบูชาที่เป็นทองคำ เพชรนิลจินดาเป็นจำนวนมากมายมหาศาลแล้ว ยังได้พบพระพิมพ์เนื้อชินอีกเป็นจำนวนมาก พระพิมพ์ดังกล่าว ส่วนหนึ่งได้นำออกมาให้ประชาชนเช่าเพื่อนำไปสังการะบูชา ซึ่งปัจจุบันพระพิมพ์บางพิมพ์มีราคาค่อนข้างสูง และมีจำนวนน้อย หาดูได้ยาก

แต่อย่างไรก็ตาม หากสนใจพระพิมพ์ตามที่กล่าวมาก็สามารถไปชมได้ที่ี่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติเจ้าสามพระยา ถนนโรจนะ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา

ถ้าหากไปชม ก็อย่าลืมไปนมัสการพระบรมสารีริกธาตุจากกรุปรางค์วัดมหาธาตุ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ที่ประดิษฐานอยู่ในพิพิธภัณฑ์ฯ แห่งเดียวกันนี้ด้วยนะครับ เพราะการได้นมัสการพระบรมสารีริกธาตุนั้น ถือเป็นมงคลอย่างยิ่ง

เอกสารอ้างอิง

ประชุม ชุ่มเพ็งพันธุ์ . เครื่องทองกรุงศรีอยุธยา. รุ่งเรื่องศิลป์การพิมพ์. ม.ป.ป.

หนังสือพิมพ์พิมพ์ไทย ฉบับที่ 15 ตุลาคม 2501.